U ovim kućama je živela beogradska elita.
Stare beogradske kuće svojim raskošnim izgledom i bogatom istorijom ne prestaju da fasciniraju. Gradili su ih najpoznatije arhitekte, a imena su uglavnom dobijale po svojim vlasnicima. Mnoge od njih su proglašene spomenicima kulture, a pojedine su renovirane ili imaju neku drugu svrhu.
Ovo su najreprezentativniji primeri beogradske arhitekture.
Kuća Milana Piroćanca
Podignuta oko 1884. godine za Milana Piroćanca, jednog od najznačajnih protagonista političkog života u Srbiji osamdesetih godina XIX veka, kuća u Francuskoj ulici broj 7 predstavlja tipičan primer reprezentativne gradske arhitekture tog vremena.
Pretpostavlja se da je projekat kuće u duhu tada vladajućeg akademizma sa neorenesansnim elementima u obradi fasada, izradio arhitekta Jovan Ilkić. Reprezentativni efekat objekta, koncipiranog kao slobodnostojeća vila, postignut je simetričnom kompozicijom osnove i bogatom dekorativnom obradom spoljašnjosti. Opšti utisak raskošnosti u enterijeru dopunjavaju gipsana plastika plafona i zidova, ograde od kovanog gvožđa i delovi nameštaja visokog zanatskog nivoa.
Milan Piroćanac (1837-1897), pravnik i pisac, bio je i jedan od osnivača Narodne stranke i predsednik Vlade kralja Milana Obrenovića. U njegovoj kući odvijao se značajan deo političkog i društvenog života Beograda i Srbije krajem XIX veka, prenosi portal beogradskonasleđe.
Zgrada je potom služila za potrebe diplomatskih predstavništava, a od Drugog svetskog rata u njoj se nalazi sedište Udruženja književnika Srbije, kao i kultni restoran „Klub književnika“.
Kuća Milorada Pavlovića
Kuća trgovca Milorada Pavlovića podignuta je 1884. godine. Kuću čine dva objekta sa nezavisnim ulazima, ali pod zajedničkim krovom i jedinstveno obrađene fasade. Pretpostavlja se da je autor objekta arhitekta Jovan Ilkić.
Trgovački karakter Ulice Kralja Petra uslovio je da u prizemlju budu trgovačke radnje, a na spratu po jedan reprezentativan stan. Fasada je akademski oblikovana. Nad rustičnim prizemljem nalazi se sprat čiji centralni motiv predstavljaju dekorativno obrađeni prislonjeni stupci sa atlantima koji nose izuzetno jak krovni venac. Po svojim osobenostima kuća Milorada Pavlovića pripada nevelikom broju reprezentativnih građanskih kuća Beograda s kraja XIX veka.
Kuća Nikodija i Marike Bogdanović
Kuća podignuta 1933. godine prema projektu arhitekte Leona Talvija, čeka na prestižnu titulu kulturnog dobra. Modelovana je u eklektičkom sklopu, sa primenom akademskih načela sa elementima neobaroka. Nalazi se na spajanju tri ulice, Svetosavske, Ohridske i Krušedolske. Poseduje kulturno-istorijske i arhitektonsko-urbanističke vrednosti.
Objekat je značajan kao najistaknutije autorsko ostvarenje Talvija, reprezentativno delo međuratnog akademizma i predstavlja materijalno svedočanstvo arhitektonsko-urbanističkog razvoja Beograda.
Kuća trgovca Crvenčanina
Kuća trgovca Crvenčanina podignuta je 1887. godine po projektu arhitekte Jovana Ilkića. Ima podrum, prizemlje, dva sprata koji su nadvišeni atikom i mansardnim krovom sa segmentnim kupolama. Krovni venac drže jonski polustubovi koji se protežu duž oba sprata.
Po svojoj koncepciji prostornog rešenja, gde se prvi put u arhitekturi Beograda pojavljuje mezanin iznad prizemlja, kuća trgovca Crvenčanina predstavlja neobičan primer arhitektonskog rešenja svog vremena.
Nalazi se u jednoj od najstarijih trgovačkih ulica Beograda, što je uslovilo da prizemlje i mezanin budu namenjeni trgovini, a spratovi stanovanju. Objekat je istaknuti predstavnik akademskog stila XIX veka i jedno od značajnih ostvarenja poznatog beogradskog arhitekte Jovana Ilkića.
Krsmanovićeva kuća na Terazijama
Izgrađena 1885. godine za beogradskog trgovca Marka O. Markovića, prema projektu arhitekte Jovana Ilkića, Krsmanovićeva kuća na Terazijama, iako malih dimenzija, predstavlja pravo reprezentativno zdanje. Jedna od najlepših jednoporodičnih kuća sa kraja XIX veka, svedoči o vremenu kada se Beograd, posle viševekovnog turskog ropstva, počeo transformisati u moderan evropski grad.
Krsmanovićeva kuća na Terazijama izgrađena je dve godine po diplomiranju Jovana Ilkića i predstavlja jedan od njegovih prvih realizovanih objekata u Beogradu. Kuća je izgrađena na uličnoj regulaciji Terazija i kalkanima povezana sa susednim objektima. Podignuta na nagnutom terenu, s padom od Terazija ka Balkanskoj ulici, s ulične strane izgleda kao prizemna kuća sa suterenom, a s dvorišne kao spratna kuća.
Uličnu fasadu Ilkić je projektovao klasično, s naglašenim horizontalnim vencima, a pilastrima s jonskim kapitelima izedelio ju je na sedam polja. U šest polja smestio je po jedan polukružno zasvedeni prozor, a u sedmom ulazni portal velikih dimenzija. I pored toga ostvaren je utisak klasične simetričnosti fasade. Prilikom projektovanja posebna pažnja je posvećena i dvorišnoj fasadi akcentovanoj simetrično postavljenim polukružnim stepenicama koje s polokružne terase s bogatim baroknim balustradama vode ka lepoj i prostranoj bašti.
I na dvorišnoj fasadi su vrata i prozori prema terasi bogato dekorisani, obrađeni u istom duhu kao i oni prema Terazijama. Reprezentativno je obrađena i unutrašnjost kuće. Njenoj reprezentativnosti doprinose podovi od parketa sa intarzijom, kao i zidovi obrađeni u štuko malteru s pozlatom. Među prostorijama u kući posebno se ističe velika balska dvorana s bogatom neobaroknom dekoracijom zidova i radni kabinet s drvenom kasetiranom tavanicom.
Vila Olge Mos
Podignuta je 1938. godine na Topčiderskom brdu u vreme njegovog intenzivnog razvoja, po projektu arhitekte Svetomira Lazića, češkog đaka i pripadnika grupe arhitekata modernog pravca poznatog po ateljeu za unutrašnju arhitekturu. Vila se sastoji od prizemlja i sprata. U prizemlju se nalazio reprezentativni prijemni prostor, dnevni boravak i radni kabinet.
Jedan od glavnih elemenata prostorne organizacije je centralni hol koji zaprema spratne visine prizemlja i sprata i obezbeđuje fizičku komunikaciju među etažama. Posebno je atraktivno oblikovan prostor radnog kabineta, što je postignuto ispustom, koji se nametnuo i kao najatraktivniji vizuelni element uličnog fasadnog fronta.
Dobro promišljeno osvetljenje prostora postignuto je horizontalnim prozorskim trakama i velikim staklenim platnima postavljenim u metalne ramove, što su karakteristični oblikovni motivi moderne arhitekture.
Vila Olge Mos spada u red najuspelijih Lazićevih dela. U oblikovanju su prihvaćena načela modernizma koji je u širem evropskom kontekstu dominirao u četvrtoj deceniji XX veka, kada je pokret dobio punu afirmaciju kao najprogresivniji pokret novog vremena, piše na portalu beogradskonasleđe.
***
Bonus video: Aleksandrino kupatilo kao iz bajke
Pratite nas i na društvenim mrežama:
