Slavimo uspeh srpske arhitektice.
Nedavno nas je obradovala vest da je arhitektica Iva Čukić iz Ministarstva prostora jedna od 100 žena iz sveta arhitekture koja se našla u knjizi „100 Women: Architects in Practice“ Kraljevskog instituta britanskih arhitekata.
Ta knjiga je „bogato, raznovrsno i fascinantno istraživanje koje predstavlja rad izuzetnih arhitektica iz celog sveta“, predstavlja priče 100 žena koje trenutno ostavljaju svoj pečat u svetu arhitekture, a autori su vodeće ličnosti u svetu arhitekture, profesorka Univerziteta Prat, Harijet Haris, naučnice i spisateljice Naomi Hauo i Monikom Parinder, te nagrađivani novinar i urednik portala arhitekture Dezeen Tom Rejvenskroft.
Knjiga stavlja u fokus vodeće arhitektice u praksi iz svih krajeva sveta, te se vodi i geografskim balansom, kako bi se obuhvatilo šest kontinenata, odnosno autorke iz 79 zemalja, od Argentine do Zimbabvea.
U njoj su predstavljeni „različiti svetovi, različite forme arhitekture i pristupi vezani za mesto“ koje ove arhitektice primenjuju u svojoj praksi, kroz uvid u njihove lične profile i inspirativne vizuelne prikaze.
U želji da proslavimo i istaknemo uspeh Ive Čukić, zamolili smo je da za Zadovoljnu izdvoji 5 najlepših starih zdanja i 5 najlepših novih objekata u Beogradu, a intervju s njom objavićemo uskoro na portalu Nova.rs.
„Nije lako napraviti selekciju od samo deset objekata, jer se Beograd zaista može pohvaliti kvalitetnom arhitekturom i pojedinim zdanjima koja predstavljaju remek-dela u smislu autorskog pečata, inovativnih tehničko-tehnoloških rešenja, kvalitetnim stambenim i javnim objektima, pa na kraju i planskim naseljima u čijem je fokusu kvalitet života stanovnika i životna sredina“, kaže nam Iva.
Najlepše stare beogradske zgrade
Osnovna škola „Kralj Petar I“
Osnovna škola „Kralj Petar I“ najznačajnije je ostvarenje naše prve žene u arhitekturi Jelisavete Načić.
Svoj neosporni talenat dokazala je upravo ovim ambicioznim projektom škole. Danas je pod zaštitom kao kulturno dobro. Ova moderna škola sagrađena je početkom 20. veka u duhu akademizma, kao objekat sa električnim osvetljenjem, 16 učionica, svečanom salom i gimnastičkom salom. Jelisaveta Načić ostavila je veliki trag u beogradskoj arhitekturi, pored projekata za uređenje Terazijskog platoa, preko crkve Aleksandra Nevskog do radničkih stanova u ulici Đure Đakovića. Važno je napomenuti da je bila i prva žena zaposlena u državnoj upravi, odnosno jedan od glavnih arhitekata Beogradske opštine, što je bila velika retkost u to vreme.
Zgrada Beogradske zadruge
Zgrada Beogradske zadruge, arhitekata Andre Stevanovića i Nikole Nestorovića, profesora na Tehničkom fakultetu Velike škole, građena je između 1905. i 1907. godine, tada najmodernijim postupkom, upotrebom armiranog betona prvi put u Beogradu.
Enterijer ovog objekta bio je jedan od najlepših u to vreme (dodala bih i kasnije), pogotovo čuvena šalter sala. Od svog nastanka pretrpela je brojne adaptacije, ali poslednja je ona 2014. godine, kada je nažalost uklonjena ova sala, krunište centralne kupole i bočna kubeta, a fasada dodatno oskrnavljena zastavama, iako je ovaj objekat zbog svojih arhitektonskih i kulturno-istorijskih vrednosti utvrđen kao spomenik kulture od velikog značaja.
Termoelektrana Snaga i svetlost
Tema mog diplomskog rada na Arhitektonskom fakultetu. Objekat kojim sam bila posebno fascinirana tokom studija. Sagrađena je tridesetih godina prošlog veka, a svojim volumenom i oblikovanjem ukazuje na uticaj Bauhaus stila (što je bio moj maturski rad u gimnaziji). Izgradnjom elektrane započeta je i elektrifikacija Beograda, što je značajno uticalo na kvalitet života ljudi u gradu. Sa pripadajućim joj kranom ona zaista predstavlja posebnu i markatnu industrijsku arhitekturu.
Robna kuća u Kralja Petra 16
Jedan od najznačajnijih objekata srpske secesije, sagrađena početkom 20. veka prema projektu Viktora Azriela. Bila je prva trgovačka zgrada u Beogradu, i arhitektonski raritet, zbog tada gotovo nezamislive „zid zavese“ fasade od stakla i čelika, a posebno zbog otvorenog enterijera, gde je preglednost postignuta upotrebom stubova i galerija, a bez pregradnih zidova. Vizuelno nenametljiva, a zapravo fascinatna i potpuno posebna.
Savezno izvršno veće
Objekat započet po projektu kojim je četvoročlani tim arhitekata – Vladimir Potočnjak, Zlatko Nojman, Anton Urlih i Dragica Perak, pobedio na saveznom konkursu 1947. godine. Nakon 1952. izmenama se bavi arhitekta Mihailo Janković, po čijim idejama je objekat izveden. Svečano je otvoren 1961. povodom Prve konferencije nesvrstanih zemalja u Beogradu. Ukupna površina je 65.000 m2, a unutrašnjost čini 6 salona koji simbolično predstavljaju jugoslovenske republike – Srbiju, Bosnu i Hercegovinu, Hrvatsku, Crnu Goru, Makedoniju i Sloveniju, 3 svečane sale i 744 kancelarijska prostora. Glavna prostorija je sala Jugoslavija od 800 m2, na čijim zidovima se nalaze „Let u svemir“ Petra Lubarde, „Ceremonijal-putevi nove Jugoslavije“ Lazara Vukajlije i „Stvaranje nove Jugoslavije“ Mladena Srbinovića.
Ono što vas potpuno ostavi bez daha je kristalni luster ispod staklene kupole u glavnoj sali koji ima devet tona, 18 metara u prečniku i oko 4.300 sijalica.
Najlepša nova beogradska zdanja
Muzej savremene umetnosti
Muzej savremene umetnosti, originalno arhitektonsko rešenje autorskog tima Ivanke Raspopović i Ivana Antića iz 1965. godine, koji su pobedom na konkursu ostvarili mogućnost realizacije projekta. Ovo je prva zgrada namenski građena kao muzej u Beogradu, te je svojim oblikovanjem morala da zadovolji moderne muzeološke standarde.
Danas se svrstava među značajnije primere muzejske arhitekture u svetu, a 1987. proglašena je kulturnim dobrom Republike Srbije. Sačinjena je od šest kubusa dijagonalno zasečenih i zarotiranih pod 45 stepeni u odnosu na prizemlje, a enterijer je potpuno otvoren na način da nivoi gotovo neprimetno prelaze jedan u drugi. Na dan otvaranja Muzeja, autorima je dodeljena prestižna Oktobarska nagrada za arhitekturu. Nakon MSU, Raspopović-Antić projektovali su Muzej 21. oktobar u Šumaricama, jedan od najikoničnijih objekata muzejske arhitekture, čijim se oblikovanjem i materijalizacijom naglašava kragujevačka tragedija i stradanje više hiljada građana 21. oktobra 1941. godine. Ovaj tandem, a i pojedničano kao autori, obeležili su svojim delima moderni pravac arhitekture druge polovine 20. veka.
Centar mesne zajednice Fontana na Novom Beogradu
Jedno od značajnijih dela profesora Uroša Martinovića. Projektovano je u okviru eksperimentalnog stambenog Bloka 1 i predstavljao je znamenitost tog dela grada. Objekat ima izraženu triangularnu mrežu koja je trebalo da odskoči od pravougaone matrice okolnih blokova. Centar projektovan kao trougao inkorporirao je otvoreni atrijum u središte kao mesto okupljanja zajednice i prostor za različite javne manifestacije.
Bio je jedan od retkih javnih prostora na Novom Beogradu, u okviru kojeg su se nalazili bioskop Fontana, kancelarija mesne zajednice, restoran i prodavnice, samim tim i ključno mesto za susedstvo. Nažalost ovaj prostor je dugo propadao, neuspešno je zatim rekonstruisan, ali njegova suština je važna i ostaje kao podsetnik o idejama u čijem su fokusu bili kvalitet života ljudi i zajednice koja na jednom mestu živi.
Osnovna škola „Laza Kostić“
Osnovna škola „Laza Kostić“ (nekadašnji naziv Sedam sekretara SKOJ-a) arhitekata Aleksandra Stjepanovića, Božidara Jankovića i Branislava Karadžića, izgrađena je 1978. godine kao deo celine Bloka 23. Objekat je vrlo karakteristične razuđene forme pokriven crvenom opekom, a unutrašnje uređenje stavlja fokus na funkcionalnost učionica i kabineta, ali i na druge važne segmente kvalitetnog odrastanja i obrazovanja. Tako su se pored male i velike sale potpuno opremljenih za sport, u tom delu škole našli i zatvoreni školski bazen i neophodne prateće prostorije. Škola je projektovana sa bogatom bibliotekom, prostorom namenjenim produženom dnevnom boravku, kuhinjom i trpezarijom, kao i potpuno opremljenom zubarskom ambulantom. Predstavlja vanvremenski primer delovanja u arhitektonsko-urbanističkoj praksi koji istovremeno oslikava tadašnjeg uslove i značaj kvalitetnog obrazovanja u čijem je fokusu bilo društveno napredovanje.
Naselje Cerak vinogradi
Naselje Cerak vinogradi, nastalo je na osnovu konkursnog rešenja arhitekata Milenije i Darka Marušića, i Nedeljka Borovnice, a izgrađeno je osamdesetih godina prošlog veka. Naselje planirano po meri čoveka, urnonjeno u zelenilo, sa mnoštvom zajedničkih prostora za susedstvo.
Sve što je izgrađeno je u skladu sa prirodom i okruženjem, od stanova, preko vrtića i škola, do mesnih zajednica. Mnogi ga karakterišu vrhuncem stambene arhitekture, a 2019. godine je kao stambeni kompleks proglašen kulturnim dobrom. Njujorški muzej MoMA uvrstio je Cerak vinograde u svoju stalnu postavku.
Sportska hala Pionir
Sportska hala Pionir, i uz nju Ledena dvorana Pionir, autorskog para Ljiljane i Dragoljuba Bakića. U pitanju su postorne ikone post-modernističke arhitekture Beograda sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog veka. Ljiljana je za ovaj rad dobila i najviše svetsko priznanje – izabrana je za “Jednu od sto najboljih žena arhitekata Evrope od 1918. do 2018.” od strane 27 Evropskih zemalja.
Kao tim, dobitnici su brojnih nagrada kako za ovaj rad tako i za druga profesionalna dostignuća širom Evrope i Afrike. Najznačajnije je međutim, što je njihov pristup bio potkovan snažnom profesionalnom etikom i svešću o društvenoj ulozi arhitekte, te je trag koji su ostavili istinski spomenik njihove vere i borbe za bolji svet.
***
Imala bih još toga da dodam, pojedine novobeogradske blokove, Sajam, Kalemegdan, arhitektonski opus Mirka Jovanovića, panoramu Beograda između Kalemegdana i Brankovog mosta, Sava centar, Genex, itd. Ovde sam se vodila ličnim impresijama kada sam pojedine objekte videla ili o njima učila, koliko su bili značajni za vreme u kojem su nastajali i kakvu su poruku nosili. Svaki od navedenih vodio se visokim etičkim i moralnim načelima, profesionalnim standardima, imajući dostojanstven život svojih građana, humane prostore i progresivne vrednosti u svojoj srži.
BONUS VIDEO:
***
Pratite nas i na društvenim mrežama:
